Tussen droom en daad in Nijverdal

Erwin Vos, de directeur van basisschool ’t Heem in Nijverdal, is een gedreven man. Als Finn Minke en ik hem ontmoeten op het zonovergoten natuureiland van zijn school, begint hij meteen te praten.

Over wat we zien (kippen, konijnen in knuffelende kinderarmen), maar vooral over wat er moet komen. Een ontdekheuvel met mierenkolonie, een moestuin, fruitbomen, een vijver voor kikkers en padden. Hufterproef, want zelfs in Nijverdal vind je vandalen. En dat is nog maar het begin van de rondleiding.

Vorig jaar telde de (openbare) school nog maar 69 leerlingen. Op sterven na dood, zeker met twee confessionele scholen om de hoek. Nu barst de school met 150 leerlingen uit zijn voegen. De oorzaak: een drastische reorganisatie van het schoolprofiel. Alles ging op de schop vanuit de gedachte: eerst de visie, daarna de rest.

De visie wortelt in de opvatting over meervoudige intelligenties (MI). Kortgezegd: ieder mens beschikt over uiteenlopende talenten en leert op grond daarvan op zijn of haar eigen manier. De school biedt een rijke omgeving die daaraan tegemoet komt.

In de praktijk betekent dit voor de kinderen op ’t Heem meer keuzevrijheid, eigen verantwoordelijkheid en minder frontaal klassikaal onderwijs. Voor het team betekent het: aanpassen van leermethodes, aanpassen van de ruimtes (werkeilanden) en aanpassen van de didactiek. De bso wordt daarin nadrukkelijk betrokken. Dat is veel in korte tijd.

Wij zijn er eigenlijk voor het werkeiland kunst en cultuur maar we worden meegezogen in de ambities van de directeur en zijn team. Wat we meemaken is werk in uitvoering, transitie. Inspirerend, energiek. Een echte brede school in wording, met een heldere visie als basis. Dat spreekt ouders aan. Maar de keerzijde klinkt ook door in zijn verhaal.

Tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren. Een openbare school mag geen kinderen weigeren, maar er is letterlijk geen ruimte meer. In de school om de hoek staan nu lokalen leeg, maar is intrekken bij de concurrent de oplossing?

Op nieuwbouw hoeft de school niet te rekenen met een CDA-wethouder. Ook niet op extra uren voor ontwikkeling en overleg. Grootse plannen, weinig geld. En sponsoring mag niet van de wet. Het geld van OCW voor het cultuurwerkeiland is hier meer dan welkom en uitstekend besteed. Maar ook die geldstroom wordt smaller.

We wensen Erwin Vos succes. En geduld. Maar of hij dat kan opbrengen?

Lodewijk Ouwens, begeleidingscommissie


Project Heerenveen afgesloten

De Heerenveense Courant publiceerde dit artikel over de afsluiting van het project.

Heerenveen - Na zes woensdagen hard werken is het project "Kunst en Natuur Nemen de Wijk" donderdag afgesloten. Kinderen van de basisscholen De Burcht en Het Slingertouw hebben onder leiding van MAS studenten materiaal uit de natuur gehaald om er kunst van te maken.

De samenwerking van kunstencentrum Ateliers Majeur, Landschapbeheer Friesland, Staatsbosbeheer, Talant en het basis- en voortgezet onderwijs in de wijk kan terugzien op een geslaagde organisatie.

Had wijkwethouder Age Hartsuiker als openingshandeling vijf weken eerder een berk in het bos deels blauw geschilderd, nu mocht hij de ontstane openlucht tentoonstelling als afsluiting van het project onthullen.


Wethouder Age Hartsuiker knipt een lint, geholpen
door Erik-Jan Schoonhoven en Bonnie van Zwol.

Eerst werd de blauwe boom omver gehaald. "Blauw, als historisch symbool van deze rode regio", zo gaf begeleidend en inspirerend kunstenaar Gerrit Terpstra aan, "want het geeft de strijd aan tegen het drankmisbruik onder de arme bevolking."

In optocht ging de boom de Heerenveense woonwijk Skoatterwâld in om opgehangen te worden aan MFA De Spil. Een door NHL-student Roel Jetze van Assen gemaakte film van het project werd vertoond, waarna Hartsuiker aangaf dat de gemeente Heerenveen blij is met dergelijke educatieve initiatieven.

Met hulp van twee Talantcliënten knipte hij vervolgens enkele linten door om zich daarna bijzonder te interesseren voor de kunstwerken. De beelden staan nog enkele weken te kijk op het veld voor De Spil, waar de kruin van de blauwe boom stille getuige is van de natuur die cultuur werd.

De metershoge blauwe stam is achtergebleven in het bos om daar de herinnering levend te houden. "Want", wees onderwijzer Siep van der Zee de belangstellenden erop, "de boom leeft en huilt omdat hij onthoofd achterblijft. Kijk, de sapstromen lopen nog en laten het blauw glinsteren."
© Redactie Heerenveense Courant & brede school Heerenveen

***
Kunst en Natuur nemen de wijk heeft ook een eigen Hyvespagina,
met een filmpje, nog meer blogs en heel veel beeldmateriaal

Cultuur weer een stap dichterbij

Ons project Cultuureducatie is tijdens een inspirerende bijeenkomst met alle medewerkers van Educatief Centrum De Hoven op 25 oktober 2010 officieel van start gegaan. Onder leiding van Peter Lakke (In School) en Miranda Siemelink (EDU-ART) hebben we vragen beantwoord zoals: Wat verstaan we eigenlijk onder cultuur? Wat doen we nu al aan cultuur op school en in de kinderopvang? Wat willen en kunnen we nog meer?

Cultuureducatie is niet zomaar een speerpunt. Wij willen kinderen niet alleen aanspreken op hun intelligentie maar ook op hun creativiteit. Dat sluit naadloos aan op onze manier van werken 'ondernemend leren', waarbij het ontdekken van kwaliteiten en talenten een belangrijke plaats inneemt. Dus niet alleen cognitieve maar ook creatieve.

Ook blijkt dat er al best veel gebeurt op het gebied van cultuur alleen is niet iedereen zich daar altijd van bewust. Wat meer aandacht behoeft is (luisteren naar) klassieke muziek, beeldende vorming, poëzie en multimedia. Verder willen we een atelier inrichten en tentoonstellingen organiseren en de activiteiten onder en na schooltijd (nog beter) op elkaar aan laten sluiten.

Praktijk
Inmiddels zijn alle ideeën verwerkt in het beleidsplan cultuureducatie. Maar dan ben je er nog niet, dan begint het pas! We willen namelijk kunst & cultuur structureel een onderdeel laten zijn van ons les- en activiteitenprogramma. Op 23 maart jl. hebben we daarom een creatieve studiemiddag gehad. Miranda Siemelink gaf ons een eenvoudige opdracht met klei. In no-time hebben we gezamenlijk een zeker tien meter lange, slingerende rivier uitgebeeld, compleet met vogels, vissen en schelpdieren.



Een opdracht die je ook in de groep of klas kunt doen en die veel mogelijkheden biedt voor alle leeftijden. Peuters kunnen bijvoorbeeld de begrippen ‘lang’, ‘kort’, ‘recht’ en ‘krom’ ermee leren, ze kunnen er langs ‘wandelen’, het laat ook zien hoe dingen in de natuur willekeurig ontstaan, in de bovenbouw kan er theorie aan gekoppeld worden, je kunt letterlijk klei uit de IJssel halen, het is een groepsopdracht: samen tot één geheel komen, etc. etc.

Natuur en cultuur
In ons educatief centrum werken onderwijs en kinderopvang nauw samen, bijvoorbeeld in de projectweken als er één thema gekozen wordt. Binnenkort start het thema 'Natuur', daar gaan alle kinderen van 0 tot en met 12 jaar op een ondernemende manier mee aan de slag: in het kinderdagverblijf, op school en in de BSO. Hoe zorg je ervoor dat cultuur daarin een plek krijgt? Natuur en cultuur lijken immers elkaars tegenpolen maar een combinatie blijkt verrassend goed mogelijk! Enkele voorbeelden:

>> Actief
Je kunt van alles maken met diverse materialen uit de natuur (hout, steen, zand, klei etc.), gedichten schrijven over de natuur, fotografie, schilderen, dans en bewegen, misschien zelfs koken etc.

>> Reflectief / receptief
Gedichten lezen over de natuur, klassieke muziek met natuur als thema (Vier Jaargetijden van Vivaldi), schilderkunst, beeldende kunst, architectuur (Jugendstil), ballet of moderne dans etc.

Volgende keer meer over de inrichting van het atelier en de tentoonstellingen.


Anje Bechtel, directeur Educatief Centrum De Hoven

Krimse jeugdrevue groot succes


De vorige keer sneeuw en ijs. Nu, op 1 april, is het lente in De Krim, op de grens van Overijssel en Drenthe. Het Dorpshuis is snel gevonden, sterker nog: je kunt het niet missen. Overzichtelijke afstanden hier. Binnen de vertrouwde combinatie van bruine kroeg met meeslepende muziek, sporthal en feestzaal met podium.

Back stage is het spannend. Twintig kinderen en vier volwassenen bereiden zich voor op hun optreden in de Jeugdrevue. Draaiboeken aan de muur van de kleedkamers. De acteurs leggen de laatste hand aan hun outfit. Albert Kuper, de regisseur, gelouterd in 35 jaar Krimse volwassenrevue, houdt het overzicht en stuurt de kinderen met vaste hand achter de coulissen.

De zaal stroomt vol met honderd blonde kinderen, voor mij als Rotterdammer een ongebruikelijk panorama. Live muziek van de muziekdocent, de eerste rolvaste aankondiging van een kleine jongen in een burgemeesterspak en het doek gaat op.

De revue is wat het is: een opeenvolging van korte, humoristische scènes, afgewisseld met liedjes. Alles speciaal geschreven voor deze gelegenheid. De zaal klapt en lacht, met pauze mee meer dan een uur. Succes!



Een beeldimpressie van de Krimse revue (bekijk hier het volledige album) ©  Bert Jonkhans

Het begon allemaal, zoals eerder beschreven, met de wens van de twee basisscholen in het dorp, om de taalontwikkeling van de kinderen te stimuleren. Met drama. De cultuurcoach uit Hardenberg vond een prima dramadocent. Die ontwierp drama lessen voor de 3 hoogste leerjaren, gebaseerd op de taalmethode en gaf workshops aan de leerkrachten.

Drama is nu niet meer weg te denken en de methode wordt binnenkort officieel uitgegeven. Verankerd heet dat. Want de ontwikkeling is niet meer te stuiten. Er zijn aardig wat scholen in de omgeving die belangstelling hebben voor deze aanpak. In De Krim willen de scholen uitbreiding naar de eerste leerjaren. Ze zoeken naar financiering.

De Krimse Revue is opgetogen over zoveel nieuwe aanwas. De regisseur zegt dat hij de kinderen zich 100% heeft zien verbeteren: meer lef, meer taal, meer zelfvertrouwen. De talentjes gaan door, volgend jaar aangevuld met kinderen die drama hard nodig hebben.

De zenuwen zijn nog niet helemaal in bedwang. Morgenavond komt de apotheose: de voorstelling voor de volwassenen. Het dorp loopt uit. En passant hoorde ik dat er tussen de bedrijven door een romance opgebloeid is tussen een jongen en een meisje van de twee verschillende scholen. De titel voor volgend jaar staat vast: Romeo en Julia.

Lodewijk Ouwens, begeleidingscommissie

Een stage die er toe doet

Het project Cultuur en natuur nemen de wijk wordt begeleid door een groot aantal stagiairs. Allereerst zijn er drie stagiairs van de NHL Hogeschool Leeuwarden, een student CMV, iemand van de lerarenopleiding Beeldend en een student Omgangskunde. Zij begeleiden de kinderen, maar minsten zo belangrijk is hun begeleiding van de MAS-leerlingen. MAS staat voor maatschappelijke stage, en twaalf leerlingen van het naburige AOC doen hun MAS bij dit project.

Het zijn vmbo-leerlingen, slechts een paar jaar ouder dan de groep 8 kinderen, die in het begin behoorlijk moesten wennen aan hun rol. Ze waren nu niet zelf leerling, maar begeleider van jongere kinderen, met de verantwoordelijkheden die daarbij horen. Dat betekende ook op je woorden letten, en kinderen helpen als het te moeilijk voor ze werd. Maar ook als vmbo'er omgaan met slimme basisschoolleerlingen, op wie je vooral overwicht hebt door je leeftijd. Door de goede begeleiding door de hbo-stagiairs ging dat steeds beter.

© Jurjen van der Hoek (Ateliers Majeur)
De drie hbo-stagiairs hadden een belangrijke rol. Interessant is hun onderzoek, ze proberen te toetsen wat de kinderen leren van dit project. Hiervoor hebben ze een 0-meting afgenomen, zodat ze na afloop kunnen kijken wat de kinderen geleerd hebben over kunst, cultuur en natuur. Daarnaast kwam iedere woensdagmorgen om 8 uur de hele groep bij elkaar, waarbij de drie hbo-studenten de vmbo'ers instrueerden.

Wat stond er die dag op het programma en wat werd er van hen verwacht? Ook eventuele knelpunten konden daar besproken worden. Door de goede voorbereiding en nabespreking ging de begeleiding goed, en voor zover ik het gezien heb waren de vmbo'ers serieus en met veel plezier aan het werk. Verder gaven de hbo'ers de kinderen ook advies bij het werken aan hun beelden, bijvoorbeeld over kleurgebruik en ruimtelijkheid.

© Jurjen van der Hoek (Ateliers Majeur)
 Daarnaast waren er nog twee stagiairs van het Friesland College, van de opleiding helpende zorg en welzijn. Twee potige knapen, waarvan de een ambulancebroeder wil worden en de andere met TBS'ers wil gaan werken. Wat moeten zulke jongens met kinderen uit groep 8? Dat was even zoeken geblazen, maar gelukkig konden ze helpen met het sjouwen van het gereedschap en alle andere materialen die voor het project nodig waren.

Onverstoorbaar gingen ze hun gang, niet gehinderd door de kinderen, die af en toe wel aan het testen waren hoe ver ze met deze jongens konden gaan. Gedurende de ochtend gingen ze steeds meer met de kinderen samenwerken, en later zag ik ze geconcentreerd staan schilderen aan een totempaal. Aan het einde liepen ze, omringd door een aantal jongens uit groep 8, over het terrein. Toch wel interessant, die grote knapen.

Door Eeke Wervers, Cultuurnetwerk Nederland

***
Kunst en Natuur nemen de wijk heeft ook een eigen Hyvespagina,
met een filmpje, nog meer blogs en heel veel beeldmateriaal

Naar een afronding

Woensdag 6 april, de laatste dag dat de leerlingen van de brede school Sloatterwald werken aan hun kunstwerken van natuurlijk materiaal. Het is de zesde week van het project en morgen wordt de tentoonstelling officieel geopend. De eerste twee weken verzamelden ze takken en stronken in het bos. Op de derde dag maakten ze hun ontwerp en de afgelopen drie weken werkten ze iedere woensdag twee uur aan hun kunstwerk.










© Jurjen van der Hoek (Ateliers Majeur)

Het gaat verbazend snel. De kinderen werken in groepjes van zes tot acht, en hebben begeleiding van stagiairs. Aan het begin van de ochtend vraag ik me af of het allemaal wel gaat lukken, maar om 12 uur staan er prachtige werken. Vol enthousiasme werpen de kinderen zich op de constructie van de beelden, en gaan vervolgens verwoed aan het schilderen. Jammer, ik vind juist de natuurlijke materialen mooi. Het werk verandert er behoorlijk door, en natuurlijk werkt de kleur soms ook juist heel sterk.

Uiteindelijk staan er op het grasveld een aantal bijna sjamanistische beelden. Met hout, touw en jute zijn mens- en dierfiguren gemaakt, totempalen en tenten die op tipi's lijken. Het lijkt alsof ze willen benadrukken dat het hier om kunstwerken gaat, door er hekjes om heen te zetten. Soms alleen palen, zodat een magische cirkel ontstaat van felgekleurde staken, soms ook met een touw er omheen.










© Jurjen van der Hoek (Ateliers Majeur)

Tijdens de nabespreking blijken de meeste kinderen tevreden over hun werk. Hier en daar was er wel wat onenigheid over de afwerking: andere ideeën over de constructie of andere kleuren mooi vinden. De kinderen zijn ook trots op hun werk. Ze komen bijna allemaal naar de officiele opening de volgende dag, waar ze aan familie en andere belangstellenden ook hun eigen werk kunnen toelichten.

© Jurjen van der Hoek (Ateliers Majeur)


***
Kunst en Natuur nemen de wijk heeft ook een eigen Hyvespagina,
met een filmpje, nog meer blogs en heel veel beeldmateriaal

Talenten komen tot uiting in uniek kunstproject!

Afgelopen woensdag werd ik op het laatste moment gebeld om op OBS Het Slingertouw te werken. De leerlingen waren al druk in actie met hun schoolse vakken in een prachtig bredeschoolgebouw.

© Jurjen van der Hoek (Ateliers Majeur)
De groep 8 waar ik werkzaam was mocht zich kort daarna uitleven in een project waarbij ze aan een kunstobject werkten in het park. Ik kom wel vaker projecten tegen in het onderwijs en zie dat dat geregeld niet helemaal uit de verf komt en soms als verplichting wordt gezien. Niet sceptisch maar kritisch ging ik met de kinderen naar het park om aan de slag te gaan.

De leerlingen werkten in groepen onder de leiding van een leerling uit het voortgezet onderwijs aan prachtige bouwwerken van hout. Alles onder de leiding van Ateliers Majeur en kunstenaar Gerrit Terpstra. De kinderen vertelden vol enthousiasme dat ze het hout uit het bos in Oranjewoud hadden gehaald en nu al twee weken aan de slag waren om hiermee een bouwwerk te maken om het kale grasveld in de nieuwbouwwijk te 'upgraden'.

Na enigszins de groep aan het werk te hebben gezet kon ik zien wat er gebeurde op dit grasveld. Alle leerlingen waren enthousiast aan de slag met hun bouwwerken. Het was mooi dat de leerlingen een vrije opdracht hadden en zich daardoor konden uiten op hun eigen manier en hun eigen talent naar voren konden laten komen.

Leerlingen konden hun beeldende talenten laten zien in de vormgeving van hun werk en bij het kleurgebruik, terwijl anderen juist hun technische talent konden inzetten. Naast deze creatieve en technische vaardigheden werd het vermogen tot samenwerking gestimuleerd doordat er een groepswerk werd gemaakt.

Zo vond natuurlijk materiaal in de vorm van kunstobjecten een plaats in de nieuwbouwwijk waar alle bewoners van kunnen genieten. Het karakter van de brede school kwam verder tot uiting doordat ook de cliënten van Zorginstelling Talant hun bijdrage leverden. Ook de aanwonende ouderen konden vanuit hun raam genieten van de activiteiten met de fascinerende objecten als nieuw uitzicht. Een absolute win-win situatie!

De school heeft haar doelstelling samengebracht in een aantal krachtige termen te weten: kind, veilige school, naar eigen kunnen met vertrouwen, uitdaging, ondersteuning en samen. Deze uitgangspunten komen in dit project heel goed tot uiting. In een periode waarin de basisschool steeds meer wordt gedwongen om goed te scoren op het gebied van rekenen, taal en lezen was dit een verademing. Projecten als deze ontwikkelen vaardigheden die een positieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de schoolse vakken.

Complimenten voor OBS het Slingertouw, projectcoördinator Bredewijkschool Annemarie Elout, Ateliers Majeur en kunstenaar Gerrit Terpstra voor het initiëren van dit project!

Auteur Sander Balk, invalleerkracht op OBS Het Slingertouw


***
Kunst en Natuur nemen de wijk heeft ook een eigen Hyvespagina,
met een filmpje, nog meer blogs en heel veel beeldmateriaal

Kunst- en natuureducatie

In dit project gaan kunst en natuur hand in hand. Kunstenaars van Ateliers Majeur en Jan Piet de Boer van Landschapsbeheer Friesland begeleidden samen het project. De natuur om Heerenveen is prachtig, maar volgens kwartiermaker Annemarie Elout leek het alsof sommige kinderen nog nooit in het bos waren geweest. Het verschil tussen cultuur en natuur werd steeds duidelijker, wanneer wordt natuur cultuur? De leerlingen realiseerden zich dat er in Nederland nauwelijks natuur te vinden is, dat bijna alle natuur is vormgegeven door de mens en cultuurlandschap is. 

© Jurjen van der Hoek (Ateliers Majeur)
 Vanuit Ateliers Majeur zijn Pieter Jan Struik en Gerrit Terpstra bij het project betrokken. Pieter Jan is docent en begeleidt onder meer de leerkrachten en stagiairs, maar ook de kinderen. Gerrit is kunstenaar en werkt wel vaker als kunstenaar-docent op scholen. Deze manier van werken is voor hem nieuw, om een aantal weken zo intensief met de kinderen te werken aan deze grote beelden. Voor de leerlingen is het bijzonder, zo'n volwassen man met grijs haar die kunstenaar is. Hij geeft allerlei advies over ontwerp en uitvoering, en de laatste dag helpt hij met technische dingen, zoals constructieproblemen. Verder is hij vooral bezig met het uitdelen van gereedschap, verf en kwasten.


© Jurjen van der Hoek (Ateliers Majeur)
Annemarie Elout is de spin in het web, zij zorgt ervoor dat alles geregeld is, iedereen geïnformeerd is, alle materialen er zijn, en nog veel meer. Een echte duizendpoot. Ze is zeer te spreken over het project, volgens haar hebben de kinderen veel geleerd. Allereerst 'van niets iets maken'. Dat doen kinderen niet zo vaak meer, en het was ook iets waar ze zich toe moesten zetten. Het is wel zo makkelijk als de juf of meester zegt wat je moet maken, maar dat was nu juist niet de bedoeling! Ze moesten echt zelf dingen bedenken en die uitvoeren. Ook leren ze goed kijken, in het bos al naar geschikte hout, en nu naar de vorm(geving) van hun kunstwerk. Sowieso de confrontatie met kunst, cultuur en natuur, die woorden zeiden sommige leerlingen helemaal niets. Ook volhouden, iets afmaken en door weerstand heengaan is iets wat vooral de laatste dag een rol speelde. En natuurlijk samenwerken, beslissingen nemen en taken verdelen, vaardigheden die ook bij andere opdrachten op school goed van pas komen.

© Jurjen van der Hoek (Ateliers Majeur)

Door Eeke Wervers (Cultuurnetwerk Nederland)

***
Kunst en Natuur nemen de wijk heeft ook een eigen Hyvespagina,
met een filmpje, nog meer blogs en heel veel beeldmateriaal